Kraina zatrzymanego czasu - Krystyna Januszewska „Dolina motyli”

Życie to ciągłe pożegnania. Tak bardzo nie godzimy się na przemijanie i zmiany niesione przez czas. On jednak pozostaje niewzruszony wobec naszych protestów. Tylko w dzieciństwie czas nie płynie. Tymczasowe, ulotne momenty zastygają w wiecznym bursztynie pamięci. Trwają nieskończenie. A jeżeli w to trwanie wkroczy śmierć?

„Po nocach śnił mi się dom nad potokiem, kwitnące łąki i mój ukochany pokoik na piętrze. Szczęście prysneło jak mydlana bańka, runął bezpieczny świat, a to, co dostałam w zamian, przerażało. Bloki, bloki, bloki, a za blokami ruchliwe ulice, samochody”[s.13]*

 

Joasia Zalewska ma zaledwie dziesięć lat, gdy musi zmagać się ze zmianami w swoim życiu. To, co dla jej rodziców jest pragmatycznym rozwiązaniem, dla niej staje się dramatem: do tej pory rodzina mieszkała na wsi, w Bielinku, teraz, z powodu pracy ojca, przeprowadza się do Warszawy. Mając w pamięci „Niebo ma kolor zielony” myślałam, że to będzie centralny temat „Doliny Motyli”, powieści dla młodzieży autorstwa Krystyny Januszewskiej. Szybko jednak okazało się, że, to tylko jeden z wielu wątków, które splatają się w przejmującą opowieść o przyspieszonym dojrzewaniu, trudnych relacjach rodzinnych, cieniach rodzicielstwa, a także o największym absurdzie tego świata, jaki może spotkać dziecko – śmierci bliskiej osoby. 

Jest więc matka Joasi, kobieta z jednej strony szczęśliwa i zaradna, z drugiej bardzo zagubiona i niespełniona, która stawia wszystko na realizację swoich marzeń, a kiedy te się nie spełnią, stacza się na samo dno rozpaczy. Jest młodszy braciszek, którego narodziny oprócz radości przyniosą młodej bohaterce nowe obowiązki. Jest Filip, chłopak z Bielinka, zmagający się z rozstaniem rodziców i wyjazdem matki za granicę. Jest Marta, najlepsza koleżanka ze szkoły, której rodzice z kolei są tak zapracowani, że w życiu córki niemal nieobecni. Wszystko to składa się na smutny obraz dzieciństwa.

Na uwagę zasługuje narracja prowadzona z wielu punktów widzenia, przez różne osoby: Joasię, Filipa, Martę i doktora Bielickiego. Miałam wrażenie, że Joasia i jej rówieśnicy są nazbyt dojrzali jak na swój wiek. Ich wypowiedzi wypadają czasem sztucznie. Można by usprawiedliwiać to faktem, że rozdziały są jednocześnie fragmentami scenariusza reportażu i sytuacja ta może prowokować dzieci do udawania kogoś innego (choć przecież zły jest taki reportaż, któremu brak autentyzmu). Irytowały mnie także nastroje matki bohaterki – nieprzewidywalne, wprowadzające chaos w mój odbiór fabuły. Jednak po przymknięciu na to oka dałam się porwać narracji, bo po prostu lubię styl pisarki.

Januszewska przedstawia trudne zagadnienia w sposób bardzo łagodny. Tak, by poruszyć, lecz nie przerazić. By oswoić młodego czytelnika z tematem śmierci, depresji, samotności, kalectwa, przemijania, niespełnienia; by pokazać te szare i ciemne strony życia.

Uświadomiłam sobie, że w dzieciństwie nie istniało przemijanie. Dzieciństwo to była kraina zatrzymanego czasu. Czas, dorosłość, odchodzenie - to abstrakcje. Nic się nie zmieniało: po zimie przychodziła wiosna, żaby znosiły skrzek w bajorku. Lata były upalne, jesienią opadały liście. Zawsze tak samo. Wieczna tymczasowość. Warto było przeczytać tę krótką książeczkę chociażby dla takich wspomnień. No i te motyle, cuda stworzenia. Piękne i kruche - zupełnie jak życie. 

Krystyna Januszewska, Dolina Motyli, wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2004. 

*cytat pochodzi z książki (jw.), numery w nawiasach kwadratowych odsyłają do jej stron. 

wydawnictwo: Zysk i S-ka
okładka: miękka. Bardzo, bardzo mi się podoba.
ilość stron: 200
moja ocena: 4,5/6
skąd: w końcu wyszperałam na Allegro.