Druga strona bólu - Roma Ligocka „Dobre dziecko”

Cierpienie nie ma logiki. Ale miłość także jej nie ma - na szczęście.

„Umiem tylko kochać. Nie umiem być kochana. Nigdy nie umiałam – nawet jako dziecko”.[s.8]*. „Nigdy nie miałam domu ani nawet własnego nazwiska”[s.9]. „Nigdy nie miałam pełnej rodziny (...)”[s.10] – wyznaje Autorka na pierwszych stronach książki. A potem dodaje to, z czym tak bardzo się zgadzam: „Nasza teraźniejszość jest przecież naszą przeszłością – zbudowaną tylko z trochę innych kamieni”[s.11]. Z jakich kamieni zbudowana jest jej teraźniejszość?

Roma, Romeczka. Niewysoka dziewczynka z warkoczami o ciemnych oczach i trochę za szerokich ustach. Niektórzy mówią, że jest chuda jak szczapa, ale ona tego nie widzi.[por. s.15] Dwunastolatka żyjąca w swym osobnym świecie. Wycofana, milcząca, apatyczna, niepewna siebie, lękliwa, bardzo wrażliwa. Smutna. Nie ma koleżanek, trudno jej nawiązać kontakt z rówieśnikami. Ale dobrze jej ze swoją samotnością. Nie lubi szkoły. Lubi czytać i rysować.

Pięć lat po wojnie: bieda, szarość i terror stalinizmu. Żywa pamięć: getta, ucieczki z niego, ukrywania się w czasie okupacji. Świeże rany. Wiemy, że do końca nie zagoją się nigdy.

„Czasem chciałabym umrzeć. Wiem, jak się umiera. Widziałam tyle razy, jak umierają ludzie. Potem leżą już spokojnie i nic się z nimi nie dzieje.”[s.41] „[Babcia] nie pozwalała mi patrzeć na trupy, w martwe oczy ludzi obok nas. Były jak ze szkła, szeroko otwarte. Zgasłe. Patrz w niebo – mówiła – patrz sobie w niebo”.[s.54]

A obok tego bagażu traumy trudna relacja z matką. Z jednej strony wielka potrzeba akceptacji, czułości i bliskości, z drugiej - odkrycie, które zasieje nieufność, bunt i obrzydzenie. „Od tej chwili wiem, że jestem sama na świecie. Od tej pory wiem, że ona mnie zdradziła.”[s.40] – pomyśli Roma po przeczytaniu listu „wujka” Arka, żonatego mężczyzny, do swej matki. A potem wieczny niepokój i strach o jej utratę. A potem jest milczenie, depresja, myśli samobójcze, brak zainteresowania córką albo wyładowywanie na niej złych emocji. Dla matki Romy, Tosi, ten związek także przecież nie był łatwy.

„- Powiedz, czy ty mnie wcale nie kochasz? – szepce [matka]. Dlaczego jesteś takim złym dzieckiem?

Chciałabym coś odpowiedzieć, ale nie wiem co, a ona zaraz mówi dalej:

- Bez serca... tak jak... – nagle podnosi głos – tak jak wszyscy Lieblingowie! Cała ta rodzina! Twojego ojca! Z nimi się nie dało żyć, tak jak z tobą! To byli źli ludzie! Wrodziłaś się w nich... Oni wszyscy byli wariaci i ty jesteś wariatka!”[s.51]

Książkę ocenić mogę tylko za formę: język, styl, kompozycję itd. Za resztę, która niewdzięcznie nazywa się „treścią” – mogę ją tylko podziwiać. Bo czy mogę oceniać odwagę do takiej retrospekcji? Odwagę do zanurzenia się w tak mroczne odmęty samej siebie? Do tak misternego odmalowania momentów przerażenia, poniżenia i bólu – tego największego i najwstydliwszego z możliwych, bo zadawanego nie przez wroga, lecz przez własną matkę? Do upartego szkicowania detali tych chwil, które chciałoby się zatrzeć na wieki?

„Dobre dziecko” to nie tylko książka o traumie dzieciństwa, a potem dojrzewania – okresów, w jakich narażeni jesteśmy na największe urazy i najtrwalsze zniekształcenia duszy. To książka o trudnym poszukiwaniu sensu, o próbie zrozumienia przez małą dziewczynkę tego, co wtedy tak bardzo ją przytłoczyło - świata dorosłych, z których żaden nie traktował jej poważnie. To próba pojednania ze swoją teraźniejszością - przeszłością zbudowaną tylko trochę z innych kamieni. Trud zbudowania jej w inny sposób.

Czytając kolejne rozdziały pełne zgiełku, krzyku, wybuchów nienawiści i kłótni, słuchając, jak bohaterowie zadają sobie rany słowami, czując to dziwne napięcie, w którym spokój był tylko ciszą przed kolejną burzą – naprawdę nie spodziewałam się, że natknę się na tak mocno inną narrację – tą zmieszczoną między stronami 226. i 277. Na opowieść o miłości – trudnej, tragicznej, pogmatwanej, ale... miłości.

To książka o bólu niezagojonych ran. Tego bólu nie można uśmierzyć, można jedynie go złagodzić, próbując spojrzeć na niego z drugiej strony - ze strony tych, którzy go zadali. Można szukać motywów ich działania, starać się o wyrozumiałość. I dokonać odkrycia: że ból był niekonieczny, przypadkowy, że nie był tak wykalkulowany i precyzyjny, jaki się wydawał. Zadające go osoby nie miały świadomości swego postępowania, bo same były zagubione i poranione.

Cierpienie, zło, ból - one nie mają logiki. Ale miłość także jej nie ma. Ona nie kalkuluje i nie przelicza zadanych ran. Ona po prostu przebacza.

Roma Ligocka, „Dobre dziecko”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012.

*cytaty pochodzą z książki (jw.), numery w nawiasach kwadratowych odsyłają do jej stron.

wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie

okładka: twarda

ilość stron: 294

moja ocena: brak

skąd: z biblioteki. Bo była w nowościach akurat, gdy przyszłam.