„Śmierć chroni od miłości, a miłość od śmierci”* - Elisabeth Rynell „Hohaj”

„Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną,
Powiem ci: śmierć i miłość - obydwie zarówno.
Jednej oczu się czarnych, drugiej - modrych boję.
Te dwie są me miłości i dwie śmierci moje.”[1]

„Bezdroża w tej opowieści zwą się Hohaj. Kiedyś można było odczytać znaczenie tego słowa, teraz to tylko znak. Rozpadła się sieć znaczeń, w którą było wplecione”[2]

Te bezkresne śnieżne przestrzenie, gdzie zima trwa niemal cały rok, obrazują wewnętrzną pustkę i dezorientację bohaterki. Jej życie właśnie się rozpadło. Zgubiło znaczenie. Straciła ukochanego człowieka.

„Pierwsze dni po twojej śmierci. Moje rozdarcie. Teraz to jasno widzę. Nieustannie rozmawiam z tobą, zaklinam cię. Pozwolić ci odejść, najcięższa próba. Wyszeptać na pożegnanie: teraz wolno ci umrzeć. To twoja śmierć, należy do ciebie. Wolno ci umrzeć.”[3]

Lecz pustka domaga się sensu. Rozdarcie – scalenia. Kobieta wyrusza w podróż. Pielgrzymuje po białej pustyni, bo „pielgrzym jest tym, który wyszedł ze swojego życia”[4]. Bo czasem trzeba szukać sensu daleko poza sobą. W Hohaj kobieta natrafia na ślady wydarzeń sprzed kilkudziesięciu lat. Staje się świadkiem miłości Arona i Iny, których ścieżki przecinające bezdroża skrzyżowały się pewnego lata.

Aron i Ina to bohaterowie o potarganych duszach, lękający się samych siebie, od siebie samych uciekający. Ona – po śmierci ukochanej matki żyje pod jednym dachem z okrutnym, odrażającym ojcem, znosząc jego upokarzającą, kazirodczą miłość, nie znając innego życia. On – wybrał los tułacza, by jak najdalej za sobą pozostawić dramatyczną przeszłość. Tułaczkę traktuje jak karę i pokutę.

Uczucie, jakie rodzi się między nimi, jest wielkie, niesamowite, lecz zarazem trudne, ryzykowne, nieznane. Najpierw muszą wybaczyć samym sobie. Odnaleźć w sercu powód, dla którego zasługują na miłość, ocalić resztki godności.

„Nie budźcie i nie płoszcie miłości, mówi Pieśń nad pieśniami. Ale to trudne, najtrudniejsze. Człowiek się broni. Zamazuje ją. Nie można przyjąć tego jasnego i nieodpartego światła prosto w oczy.”[5]

Jak to jest – stracić ukochanego człowieka? Stracić część siebie? Jak pogodzić jedność miłości i osobność śmierci? Wieczność z tymczasowością? Moc z kruchością? Co to znaczy: „miłość jest mocna jak śmierć”? Co znaczy „śmierć chroni od miłości”...? Co wspólnego mają ze sobą te dwie potężne siły? Śmierć i miłość – dwa zdarzenia przewartościowujące ludzkie życie. Dwa bieguny tworzące sieć znaczeń, w jaką wplecione jest istnienie.

„Przez niebo rozgwieżdżone, wpośród nocy czarnej,
To one pędzą wicher międzyplanetarny,
Ten wicher, co dął w ziemię, aż ludzkość wydała
Na wieczny smutek duszy, na wieczną rozkosz ciała.”[6]

Losy Arona i Iny oraz owej bezimiennej kobiety-świadka ich historii tworzą jedną opowieść. Jej wątki splatają się, dopełniając i wzbogacając. Komentują się wzajemnie. Zastosowanie dwóch narracji – obiektywnej trzecioosobowej i  osobistej pierwszoosobowej to bardzo dobry zabieg. Chroni przed monotonią. Wciąga.

Gdybym miała określić książkę jednym słowem, powiedziałabym: piękna. Urzekły mnie jej malownicze krajobrazy: zewnętrzne i te wewnętrzne. Trafne porównania, świeże metafory, konsekwencje w ich stosowaniu, antropomorfizacja, synestezja. A jednocześnie – surowość i prostota przedstawionego świata. Zaczarował mnie klimat baśni. W zadumę wprawiło wnikliwe studium miłości, dojrzałe i mądre refleksje o śmierci. Nieoczywiste. Niejednoznaczne. Inspirujące. Wartościowe.

„Na żarnach dni się miele, dno życia się wierci,
By prawdy się najgłębszej dokopać istnienia -
I jedno wiemy tylko. I nic się nie zmienia.
Śmierć chroni od miłości, a miłość od śmierci”[7]

Elisabeth Rynell, Hohaj, tłum. Ewa Mrozek-Sadowska, wyd. słowo/ obraz terytoria, Gdańsk 2009.

* - Jan Lechoń, ***(Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną...), za Silva Rerum: http://silvarerum.eu/lechon#a3

[1] – jw.

[2] – E. Rynell, Hohaj, jw., s. 7.

[3] – jw., s. 200.

[4] – jw., s. 68.

[5] – jw., s. 134.

[6] – Jan Lechoń, jw.

[7] – jw.

wydawnictwo: słowo/ obraz terytoria, seria: Terytoria Skandynawii

tytuł oryginału: Hohaj

język oryginału: angielski

okładka: broszurowa

ilość stron: 230

moja ocena: 5,5/6

skąd: z biblioteki.