Barwy własne - Krystyna Januszewska „Niebo ma kolor zielony”

♪...♫...”Świecie nasz, daj nam cień wysokich traw
Świecie nasz, daj zagubić się wśród drzew poszumu”... ♪...♫...♪*

Z ogranych motywów można stworzyć oryginalną książkę. Trzeba tylko namalować jej świat barwami z własnej palety.

Dom rodzinny z ogrodem, wystawiony na sprzedaż. Ukochane miejsce, które trzeba opuścić i odnaleźć się w nowym, obcym. Małżonkowie, którzy zaczynają się rozmijać. Gasnąca miłość, podkopane zaufanie do przyjaciół. Rodzinne kłopoty: niemożność sprostania oczekiwaniom rodziców, niezrozumiałe decyzje dzieci. Uzdrawiająca moc obcowania z przyrodą. Historia jakby znajoma. Wątki, motywy i postaci często spotykane we współczesnej literaturze popularnej. Wyczerpane, ocierające się o banalność.

A jednak „Niebo ma kolor zielony” wymyka się schematom i krzywdzącym kwalifikacjom. To książka bezpretensjonalna, autentyczna do bólu. Osobna. 

Małgosię, narratorkę powieści, poznajemy na życiowym zakręcie. Jeszcze mieszka z rodzicami na wsi, w domu z wielkim ogrodem, ale już wie, że wkrótce będzie musiała pogodzić się z utratą tego miejsca. Trzeba je zostawić i przeprowadzić się do miasta. W końcu będzie mogła zamieszkać z mężem, dotychczas widzieli się tylko w weekendy – jego dojazd do pracy z wioski nie miałby sensu. Małgosia będzie musiała także zamknąć swoją coraz mniej rentowną prywatną przychodnię stomatologiczną i poszukać etatu oraz przekonać rodziców do mieszkania w bloku, choć sama nie jest do tego przekonana.

„To nieprawda, że będzie mi łatwo rozstać się z ogrodem. Znam tu każdy kawałek ziemi. Wiem, co, gdzie i o jakiej porze roku wzejdzie, co zakwitnie, co dojrzeje. To nieprawda, że mam dość wielkiej zieleni, na którą od kołyski patrzą moje oczy – kocham ją jak nic na tym świecie. To nieprawda, że nie chce mi się pracować. To wszystko nieprawda. Cóż, kiedy oprócz tego, co bym chciała, jest jeszcze to, co muszę.”[s. 46]*

 Krystyna Januszewska stworzyła bohaterkę dojrzałą. Obdarzyła ją refleksyjną, melancholijną naturą, wyrozumiałością i umiejętnością wnikliwej obserwacji. Jej spokój i opanowanie udzielają się czytelnikowi. Małgosia potrafi wiele znieść, zatrzymać gorzkie słowa na końcu języka i rzadko działa pod wpływem impulsu. Jej bierność czasami denerwuje, ale chyba podoba mi się bardziej niż szaleństwo, przebojowość i to bezczelne rozpychanie się łokciami, właściwe bohaterom z „ambitnych” komedii.   

„Muszę pogodzić się z tym, czego nie mogę zmienić, i żyć, akceptując to, na co nie mam wpływu. Każdy człowiek pisze swoją własną książkę. Widocznie w mojej przyszedł czas na nagły zwrot akcji”[s. 65-66]

Kreacja głównej bohaterki idzie w parze ze stylem. Świat powieści jest namalowany. Uważnie i wolno. Starannie. Bez przypadkowych ruchów pędzla. Bez przypadkowych słów. Z namysłem. Narratorka unika przejaskrawień, krzykliwości, połysku, sztuczności. Woli kolory stonowane, zgaszone, głębokie. Łagodne stopniowanie odcieni zamiast kontrastów. Chaos rzeczywistości, przypadkowość i bezsens tego, co ją spotyka stara się zmienić w harmonijną kompozycję. Stara się wyostrzyć to, co ważne, podkreślić kontury sensu, zaś absurd i zło – złagodzić przez delikatne rozmycie. Pragnie wyeksponować wartości, o których przestajemy pamiętać. Podkreślić wagę uczuć i postaw, ważnych. Zatrzymać to, co zbyt szybko przemija.

Refleksyjność Małgosi daje wrażenie przenikania się dwóch perspektyw czasowych: niby zdarzenia dzieją się tu i teraz, a jednocześnie narracyjny dystans sprawia wrażenie oglądania danej chwili z bliższej lub dalszej przyszłości. Podoba mi się to subtelne przenikanie się: dobrej powieści obyczajowej i pamiętnika. Wysublimowanych rozmyślań i prozaicznej codzienności.

Powieść trafnie ukazuje różnice międzypokoleniowe. Różne wartości cenione przez rodziców i dzieci, odmienność wyobrażeń o życiu prowadzą do braku wzajemnego zrozumienia. Inność niesiona przez upływający czas, zmieniające się realia bardziej dzielą, niż łączą rodzinę. Historia Małgorzaty naznaczona jest tragizmem. Ukazuje ograniczenie i bezsilność człowieka skazanego na nierówną walkę z rzeczywistością. Jego kruchość domaga się istnienia oparcia, które złagodzi upadek. Przystani, jaka pozwoli mu pozostać sobą w szalonym wirze cywilizacji. Zakorzenienia.

Dla bohaterki takim miejscem jest właśnie dom rodzinny, a szczególnie ogród wokół niego. Jej niebo ma kolor zielony. Jakie to proste, a jakie urocze.

„Wszystko, co miało znaczenie, dotyczyło tamtego miejsca. Zakotwiczona w nim na wieki, uwiązana, szukałam na siłę alternatywy w nowym otoczeniu”[s. 132]

 „W majowe południe fale rozgrzanego powietrza deformują kształty, rozmywają kolory, unoszą się w górę i drżą w ostrym słońcu. Nad tym wszystkim kwitną drzewa: czarny bez, jarzębiny, dęby i spóźnione sosny, stara lipa wabi swoich kochanków , rozłożysta kalina rozsypuje konfetti, raj! To miejsce na ziemi, w którym przyszło mi żyć, jest moim zielonym niebem. Dzięki Ci, Boże, za ten skrawek ziemi, za okruch zawieszony w kosmosie, tak mały i bezbronny, a jednocześnie wielki i wszechmocny, uporządkowany (...)”[s. 77]

 Może to oczywiste, ale w czasie lektury przyszło mi na myśl, że pisanie jest jak malowanie. Słowem można tworzyć obrazy. Barwami myśli, uczuć i wyobraźni nadawać codzienności własne proporcje i odcienie, wybierać odpowiednią perspektywę. Wszystko po to, by obcy świat oswoić, uczynić go znośnym, przyjaznym. By w nim zamieszkać. 

Usiąść z boku. W cieniu. W ciszy. W zieleni.
W refleksjach narratorki odnalazłam siebie. Z trzech stron świata mojego domu mam pola i łąki, z czwartej las. Wzruszają i radują mnie kształty chmur, zapachy zmierzchów, barwy kwiatów, rozpoznawanie ptasich głosów, mozaiki motylich skrzydeł. Moje niebo także ma kolor zielony. 

Krystyna Januszewska, Niebo ma kolor zielony, wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2004.

*(Marek Grechuta, Świecie nasz)
**Cytaty pochodzą z książki (Krystyna Januszewska, Niebo ma kolor zielony, jw.), numery w nawiasach kwadratowych odsyłają do jej stron.

Warto odwiedzić stronę autorki: www.januszewska.eu

Zdjęcia opublikowane w poście są mojego autorstwa, a kwiaty wyhodowała mama ;-)

wydawnictwo: Zysk i S-ka
okładka: piękna! – reprodukcja obrazu autorki. Miękka.
ilość stron: 319
moja ocena: 5/6
skąd: kupiłam. Jak dobrze, że kupiłam...!